Vurmak mı, Kapı Almak mı | Tavla Oynamak için | Tavla Makaleler 'Kategoriler

Yazan – L.H. Madsen

Çevrimiçi tavla maçlarımdan bazılarını incelediğimde, oyunun başlarında ve ortalarında vurma veya kapı alma arasında seçim yapmakla ilgili birçok hata buldum. Bu hatalar çok fazla ve çok büyüktü. Bu yüzden, kendi maçlarımdaki pozisyonlardan bazılarını, başka yerlerden aldığım birkaç pozisyonla birlikte analiz etmeye karar verdim. Neler olduğunu görmek için her pozisyonla denemeler yaptım. Daha açıklayıcı olan pozisyonlardan bazılarına ilişkin düşüncelerim aşağıda. Bunları bilhassa yakın veya zor problemler oldukları için değil, en öğretici problemler olduklarını düşündüğüm için seçtim. Tüm pozisyonlar GNUBG programıyla yapıldı; çoğu kez 1296 deneme gerçekleştirildi (bazı yakın oyunlarda daha fazla, bazı bariz oyunlarda daha az deneme); ayarlar, pulda sonraki hareket ihtimal hesabı 0 olarak, küp kullanılarak sonraki pul hareketi ihtimal hesabı 2 hamle olarak kesintisiz şeklindeydi. İşte başlıyoruz:
Pozisyon 1a	Pozisyon 1b
İlk iki zıt pozisyonda Siyahın vurmak veya ileri kapı almak gibi iki seçeneği var. 5-4 atıldığında kapıyı almak son derece doğrudur, fakat 4-3 atıldığında durum tersine dönüyor: vurmak çok daha doğrudur. Doğru ve yanlış oyun arasındaki fark çok büyüktür; her iki durumda yaklaşık 0,07’dir. Bunlar benzer oyun gibi göründüğü halde aradaki bu büyük farkın nedeni nedir? Anlaşılması gereken ilk şey, 20 hanesindeki kapının burada 21 hanesindeki kapıdan çok daha iyi olduğudur. Siyah kendi 4-3 zarını 21 hanesinde kapı almak için kullanırsa ve sonra herhangi bir nedenle kapısını 20 hanesine taşımasına izin verilirse, kazanç oranı güzel bir oran olan 0,13 olur. Buradaki büyük farkın sebebinin, 21 hanesinin çok daha zayıf görünmesi olduğunu düşünüyorum. Beyaz kendi 5 kapısını bir şekilde almayı başarabilir, çünkü oyunun bir yerinde bunu yapma şansı yüksektir. İkincisi, vurma pek o kadar değerli değildir, çünkü Siyah henüz bir saldırı konumuna sahip değildir. Siyahın 5-4’le vurduğunu ve Beyazın, herhangi bir özel şey yapmadan, diyelim 6-4’le girdiğini farzedelim. Ve vurmak, Siyahı 1-1, 2-2, 3-3 gibi birkaç joker zara, ayrıca bir dizi vurup kaçmaya karşı savunmasız bırakır. Öyleyse gerçekte olup biten şey, Siyahın mükemmel bir kapı alma seçeneği varsa, vurmak yerine bu kapıyı almasıdır. 20 hanesi buna uygundur, 21 hanesi değildir. 20 hanesinin stratejik değeri, vurmanın taktik değerinden üstündür.
Pozisyon 1c	Pozisyon 1d
Siyahın pozisyon 1c’deki gibi daha güçlü bir saldırma pozisyonu varsa, elbette vurmak daha değerlidir. Burada vurmanın taktik avantajları gerçekten büyüktür. Yine de seçenek görece yakındır, vurma muhtemelen kısmen küp düşünceleriyle önem kazanır; örneğin Siyah muhtemelen iyi bir başlangıç katlama teklifinde bulunabilir, hele de Beyaz buna atlayacak olursa (bu zaten kolay bir kabul olur). Siyah ileri kapıyı alırsa, hızlı bir küp bulmak zordur. Fakat altı kapısını almış olmak 5-4’le vurmayı doğru bir hamle yapmaya yetmez. Altı kapısı, 4 hanesi kadar güçlü değildir, öyleyse Siyah pozisyon 1d’de kesinlikle tavla çubuğu/20 24/20 oynamalıdır.
Pozisyon 2a	Pozisyon 2b
Yine Siyahın iyi bir kapı alma veya vurma seçeneği vardır. 2a pozisyonunda, vurmak bana biraz gevşek görünüyor, fakat aslında yayılımlar 5 hanesinde kapı almayı da zayıflatıyor. 5 hanesine kapı aldıktan sonra Siyah, Beyaz ne atarsa atsın kesinlikle ikinci konumdadır, fakat vurmak, eğer Beyaz eksik 15 sayısından birini atarsa durumu tersine döndürme olasılığını açar. Buradaki ana fikir, Siyahın oldukça yakın bir seçeneğe sahip olmasıdır. Fakat vurmanın alternatifi, pozisyon 2b’de olduğu gibi daha az güçlü 4 hanesi ise, vurmak daha doğrudur. Yine, hanenin kalitesi vurmanın değerli olup olmadığını belirler. Ve 5 hanesine kapı almak ile 4 hanesine kapı almak arasındaki fark, düşünebileceğinizden daha büyüktür. 2a’da kapı aldıktan sonra Siyah, 5 kapısını 4 kapısına kaydırırsa yaklaşık 0,1 şans olasılığı kaybederdi. Aynı şey pozisyon 2b için de geçerlidir, 5 hanesi 4 hanesinden yaklaşık 0,1 daha iyidir.
Pozisyon 3a	Pozisyon 3b
Pozisyon 3a’da Siyah, Beyaz’ın dış tahtasını vurmak ve kendi 5 hanesini kapatmak arasında benzer bir karar vermek durumundadır. Buradaki vurma yolu 23/14’tür. Siyah açıkça favoriyken, muhtemelen de iyi bir katlamaya yaklaşırken, gereksiz vurma ve vurulmayla karmaşa yaratmak mantıklı değildir. Yani 3a pozisyonunda yapılacak tercih 23/14 ve 11/5 8/5 arasındadır. Vurma, muhtemelen küçük bir miktarda doğrudur, 5 kapısını almaktan belki de 0,02 daha iyidir. Siyahın gerideki pulları pozisyon 3b’de olduğu gibi biraz daha ayrılmış olsa, kapı almak elbette doğru olurdu (24/15* ile vurmaya kıyasla). Bunun nedeni, vurmanın 3a’dan daha fazla vurulup geriye dönme yaratması değildir pek. 3b’de kapı almanın 3a’ya göre çok daha iyi olmasının gerçek nedeni, Siyahın gerideki pullarının daha iyi yerleşmiş olması ve bunları ilerletmek için daha az neden bulunmasıdır. Bu pulların konumu daha iyidir, çünkü 22 numaralı hanedeki pul, 6’yla doğrudan kaçabilir. Bu faktörün ne kadar önemli olduğunu görmek için, 5 kapısını aldıktan sonra Siyahın 3b’de 3a’ya göre neredeyse 0,1 daha iyi olduğunu düşünün, oysa her iki pozisyonda vurduktan sonra pozisyonlar Siyah için kabaca eşittir. Küçük ekstra pul ayrılması işte bu kadar önemlidir. Kapı alma oyununun 3a’da bir yakın ikinci ve 3b’de bariz bir kazanıcı olmasının diğer bir önemli nedeni, Beyazın gerideki pullarının dağınık olmasıdır. Her ikisi de 24 numaralı hanede olsaydı Siyah sonradan bir saldırı tehdidinde bulunamazdı ve kapı alma oyunu değerini kaybederdi. Aslında bu durumda vurmak hem 3a ve hem de 3b’de çok daha iyi olurdu. Özetlersek, kapı almak 3b’de doğrudur çünkü: 1) Mükemmel bir kapı alır; 2) Siyahın gerideki pullarını taşımak için çok az gerekçesi vardır; ve 3) Beyazı iyi zar atma veya saldırıya uğrama baskısı altında bırakır. Bunların herhangi bir doğru olmasaydı, vurmak en iyisi olurdu.
Pozisyon 3c	Pozisyon 3d
Pozisyon 3c ve 3d, Beyazın gerideki dağınık pullarına ilişkin ne demek istediğimizi göstermektedir. Pozisyon 3c son derece kolaydır, özellikle 3b’de en iyi oyunun ne olduğunu bildiğimizde. 11/5 7/5 kapı alma oyunu son derece doğrudur, çünkü Siyah iyi bir kapı alır ve tavla çubuğundaki kırık pulunu oyuna sokar. Fakat Beyaz pullar dağınık olmasaydı, çok büyük bir fark ortaya çıkardı. Beyazın 3d’ye ulaşması için sadece bir hane geride olması, vurmayı aniden çok doğru yapardı (yaklaşık 0,07). Daha az vurulup geriye gitme vardır ve Beyaza 5 kapısını aldıktan sonra artık Siyahın ev tahtasında saldırılamaz. 3c’de vurmak yaklaşık 0,61 daha doğrudur, fakat 3d’de sadece 0,47 doğrudur. Buradaki farkın nedeni, sonraki birkaç zar atışında ekstra mars ve çok sayıda hızlı küptür.
Pozisyon 4a	Pozisyon 4b
Bazen vurmak veya vurulmak zorunda kalırsınız. Pozisyon 4a, 4b ve 4c böyle bir durumu göstermektedir. Pozisyon 4a’da Siyahın en iyi oyunu kendi 5 kapısını almaktır, 11/5 ve 6/5. Böylece güçlü bir saldırı konumu oluşturulur ve Beyazı vurulma tehlikesine sokar. Öte yandan pozisyon 4b’de Siyah üç tane Beyaz kapı pulunun saldırısı altındadır ve bu da her şeyi değiştirir. Şimdi vurmak en iyi oyundur ve bunun en iyi yolu da 21/15 ve 11/10’dur. (11/5 6/5 göre yaklaşık 0,03 daha iyidir.)
Pozisyon 4c
Pozisyon 4c benzer görünüyor, yine Beyaz vurmazsa saldırılma tehdidi altındadır. Fakat bu sefer taktik düşünceler biraz farklıdır ve kapı almak belki de az farkla daha iyidir. Bence bunun nedeni, 4b’de Beyazın kapı alma sayılarında daha büyük bir değişiklik olmasıdır: 6-4 ve 6-2 tavla çubuğundan kötü hamle çıkartır, oysa 4c’de buna denk düşen 2-1 ve 4-1 çok daha iyi bir oyundur. Bu yüzden vurmak, 4b’de 4c’ye göre daha kazançlıdır.
Pozisyon 5a	Pozisyon 5b
Pozisyon 5a’da Siyahın yakın bir kararı var. Vurmak için teşvik var, çünkü Siyah şimdi vurmazsa bir dahaki zar atışında güçlü bir altı kapısı alınmasıyla karşı karşıya kalabilir. Öte yandan vurmak Beyazın koyup geri vurma ihtimalini daha da artırır, bu da ölümcül olabilir. 5 kapısı güçlü ve Siyah bunu aldıktan sonra eşit bir oyuna sahip olabilir. Ana fikir, kapı almanın az bir farkla doğru olmasıdır, belki 0,02 gibi. Pozisyon 5b’de Siyah vurduktan sonra kendisinin vurulması ihtimali daha azdır ve bu da kararı değiştirir. Vurmak şimdi açıkça doğrudur (yaklaşık 0,13). Bu durum, 5a ve 5b pozisyonlarında kapı aldıktan sonra Siyah için durumunun değerinin aynı olması, fakat 5b’de vurduktan sonra 5a’ya göre daha güçlü olmasıyla görülebilir.
Pozisyon 5c	Pozisyon 5d
Pozisyon 5c’de vurmak yine doğrudur, fakat değişik bir sebepten dolayı. Vurmak yine tehlikelidir ve Siyahı 5a’daki gibi vurulma riskiyle karşı karşıya bırakır, fakat bu sefer kapı alma alternatifi o kadar avantajlı değildir, çünkü Beyaz altı kapısının kenarındadır. Ayrıca Siyah şimdi bir geridedir ve şansını denemek için daha çok teşvike sahiptir. Beyaz gele atacak olsa elde edilecek kazanç 5c’de 5a’ya göre daha büyüktür. 5d’de vurmak, 5c’de vurmaya göre daha da doğrudur. Kapı alma oyunu artık o kadar etkili değildir ve Siyahın tasalanacak ekstra kırığı yoktur, o halde vurmak bariz olarak doğrudur.
Pozisyon 6a	Pozisyon 6b
Pozisyon 6a ve 6b ilginç bir karşılaştırma sağlar. Siyah kaçan pulu vurabilir veya kendi ev tahtasında kapı alabilir. Vurmanın alternatifi 5 kapısını almaktır. Bu çok daha yığılmış bir pozisyon bıraksa da, 5 kapısı 4 kapısından açıkça daha güçlüdür ve daha sonra yığılmayı azaltmak için fırsatlar ortaya çıkabilir. Doğru oyun ne olursa olsun, iki pozisyonda da aynı gibi görünebilir. Fakat arada bir fark vardır, belki vurmak 6a’da biraz daha doğru ve 6b’de biraz daha yanlıştır, çünkü kırık pul 6a’da eve daha yakındır. Aslında durum bunun tersidir! 6a’da kapı almak doğrudur ve 6b’de vurmak doğrudur. Bunun sebebi, Beyazın 6b’de daha iyi yayılmış olmasıdır, yani vurmaktan yapılacak kazanç daha fazladır. Bunu anlamak biraz zamanımı aldı ve arka arkaya zar atarak analiz yapmamı gerektirdi. 6b’de Siyah kapı aldıktan sonra, Beyazın yeni bir kapı alan ve 15 hanesindeki açığı kurtaran 22 çift olmayan sayısı vardır. 6a’da buna denk düşen zar atışı sayısı yalnızca 18’dir. Ayrıca 6b’de Beyaz 6a’da aynı derecede bulunmayan birkaç süper atışa sahip, yani 6-3 ve 6-4. Öyleyse toparlarsak Beyazın, tek başına bırakıldığında, 6b’de 6a’ya göre birkaç tane ekstra iyi zar atışı vardır. Bu da ölçülebilir bir fark yaratmaya yeterlidir. Vurmak 6a’da biraz daha yanlış ve 6b’de biraz daha doğrudur. Bir pozisyonun derhal, sayısal yönlerine dayanan buna benzer oyunlar bulmak, en azından benim için zordur.
Pozisyon 6c	Pozisyon 6d
Pozisyon 6c’de Siyah, 6a’ya göre biraz daha iyi durumdadır (0,5 kadar), 4 kapısı alındığı için ve daha güzel bir konumda olduğu için. Alınmış olan 4 kapısı hem vurmayı ve hem de kapı almayı daha güçlendirmektedir. Bunun net etkisi, vurmayı, küçük bir oranla yine de doğru yapmasıdır. Pozisyon 6d biraz farklıdır. 8 kapısındaki fazla pul şimdi 7 kapısındadır ve vurmanın alternatifi 4 kapısını almaktır. 5 kapısı kadar güçlü olmasa da, 4 kapısını almak bariz bir farkla doğrudur. 6a’ya göre vurmak daha zayıftır, çünkü bunun ardından ev tahtasında kapı almak daha zordur. Siyah kapı almak için o kadar iyi durumda değildir, öyleyse iyi bir kapı zarı attığına göre kapısını şimdi almalıdır. Sonuç olarak, birçok istisnası olmayan sapsağlam bir kural koymak zordur. Vurmak ve kapı almak arasında karar verirken, aşağıdaki hususları düşünmek gerekir: 1) Alınacak kapının kalitesi. Vurmaya tercih etmek için alınacak kapının genellikle 5 veya 20 kapısı gibi son derece güçlü bir kapı olması gerekir. 2) Rakibin saldırma ihtimalini veya diğer tehlikeleri (altı kapısını alması gibi) azaltmak için vurma ihtiyacı. 3) Bir oyunda, vurup kaçmak veya kırıkları oyuna sokup kapı almak gibi oynanabilecek iki güzel şey varsa, bu o oyun için güçlü bir gerekçedir. 4) Sonrası. Saldırarak veya yeni kapılar alarak bir oyunu devamını getirmek, bir diğerine göre daha kolay olabilir. Yığılmış bir konum, kapı almayı gerektirir, çünkü kapı almak zordur. Rakibin ileri kapısı olmaması da, sonra yapılacak saldırılar düşünülerek kapı almayı gerektirebilir. 5) Zaman zaman doğru oyun sadece rakibinizin, tek başına bırakıldığında attığı iyi zarlarının sayısına bağlıdır. Diğer bakımlardan yakın kararlarda, belirli zar atışlarının nasıl oyunlar getireceğini düşünmek zaman alabilir ve joker kontrolü bir sorun oluşturabilir.